Page 110 - Norsk Fiskerinaering

derforening blei stifta. I tretti ken». Då repliserte Johansen:
år var ho den einaste fagfo- «Men bare en tsar!»
reininga i Stamsund og hadde Ei anna historie, som fann
medlemmar med mange ulike vegen til riksavisane, fortel
yrke. Foreininga vaks raskt, korleis ein tsar kunne opptre.
og det kom fort til mange og Etter eit direksjonsmøte i
harde konfliktar. Men den Vesteraalens Dampskibssel-
oppnådde tariffavtale og kon- skap kom Johansen til Svol-
tantutbetaling av lønna og blei vær med DS «Risøsund». Der
ein motpart Johansen måtte skulle han ha venta ein time
rekne med. på lokalbåten «Røst»:
J.M. Johansen blei kjent «I staden tok han «Risø-
som «tsaren». Det er fleire sund» direkte til Stamsund
forklaringar på korleis han med sig alene, med den følge
fekk det namnet. Nokre at skibet blev 6 timer forsin-
hevdar at det kom av at han ket i Borge-ruten, og de folk
hadde einerett for vidaresal som skulde med her maatte
av russisk olje i Nord-Noreg. i disse 6 timer gaa og vente i
Væreigargarden i Stamsund er eit blikkfang den dag i dag. Huset ligg Ei anna forklaring er at den Svolvær».
like ved dampskipskaia og sto ferdig i 1934. Dett var då den største og kjende fagforeiningsman- Slikt kunne ein tsar tillate
mest luksuriøse bustadeigedommen i Lofoten, med eigen tennisbane nen Alfred Skar, som prøvde seg.
og symjebasseng. Like bortanfor hadde Johansen-familien sin private å få danna fagforeining i
gravplass. Stamsund rundt 1918, kalla
han tsaren fordi han var så
kontroller ere at ingen skulka farsfigur; streng, men rett- hard og einerådande. Andre Samfunnsbyggaren
unna. Han kunne be folk gå ferdig, ikkje skjemme bort hevdar at tilnamnet gjekk på J.M. Johansen var ikkje no-
på timen, og det blei til og allmugen, men yte hjelp når folkemunne lenge før det. kon samfunnsdebattant, men
med fortald at han kunne gå det var nødvendig. Den øko- Det blir fortald at Johansen i engasjerte seg økonomisk på
til fysisk åtak på arbei darar nomiske makta kunne vere alle fall ved eitt høve brukte fleire samfunnsområde, ikkje
som han ikkje syntest gjorde nærast uinnskrenka. Fagforei- «tsar»-namnet om seg sjølv. minst når det gjaldt samferds-
jobben godt nok. Han var ein ningar vart ikkje akkurat helsa Under opninga av Risøyrenna le og sjøfart. Han tilbaud seg
utolmodig mann med mykje velkommen. Ved det tredje i 1922, der kong Haakon var for eksempel å forskottere el-
sinne og styrke, men stilte forsøket lykkast det likevel til stades, skal Christian Fre- ler dekke offentlege bidrag til
også store krav til seg sjølv. å danne ei fagforeining i deriksen, «nessekongen» på vegbygging og molobygging i
Men det blei også fortald at Stamsund. Det skjedde i 1933 Melbu, ha sagt: «Nu er det Buksnes, noko som sjølvsagt
han i det stille kunne gje folk då Stamsund Transportarbei- to konger ombord i «Finmar- også var hjelp til sjølvhjelp.
som trong det ei hjelpande
hand. Då han hadde 70-års-
dag i 1937, sette han av 500
kroner til fest for dei tilsette. I
tillegg oppretta han eit legat
på 50.000 kroner for arbei-
darar og funksjonærar. Det
står i kontrast til periodane då
lønnsfor holda var så dårlege
at folk måtte arbeide overtid
for å skaffe levebrød til store
familiar. Når dei fast tilsette
var tvungne til å handle «på
bok» hos firmaet, kunne dei
heller ikkje skaffe rimelegare
varer frå andre leverandørar.
Dette var ein arv frå den gam-
le væreigartida, men denne
totale økonomiske kontrollen
med arbeidsfolket finn vi også
blant anna i gruvesamfunn i
samti da.
Som andre væreigarar og
bedriftseigarar i hans genera-
sjon prakti serte altså «Gub-
ben» langt på veg einevelde Julius Marencius hadde ei rekkje tillitsverv i nordnorsk nærings liv. Kort tid før han døydde 17. februar
og leiing etter paternalistiske 1946, 78 år gammal, donerte han pengar til Redningsselskapet til bygging av ei mod erne redningsskøyte for
prinsipp, som på 1800-talet. Nord-Norge. Tre år seinare sto redningsk ryssaren «J M Johansen» ferdig. Han var i aktiv teneste fram til
Sjefen skulle vere ein slags 1979, og det skal vere sagt at han berga 70 menneskeliv.

110 "Norsk Fiskerinæring" nr. 4 - 2017